Eigenaarschap bij kinderen versterken

We verwachten vaak dat kinderen “gewoon luisteren” en doen wat wij vragen. Of het nu gaat om een kleuter die zijn speelgoed moet opruimen of een leerling die een taak moet afwerken: de boodschap van volwassenen is meestal duidelijk – “Doe wat ik zeg.”Maar laten we even eerlijk zijn: is dat echt luisteren, of is het gehoorzamen?

In deze blog neem ik je mee in een belangrijk thema dat ik ook in mijn werk als kindercoach en trainer telkens opnieuw zie terugkomen: hoe we kinderen kunnen begeleiden naar meer autonomie en eigenaarschap. Want eigenaarschap is geen vanzelfsprekendheid – het is iets dat we kinderen moeten leren en waarin we hen mogen begeleiden.

Waarom gehoorzamen niet hetzelfde als "luisteren" is

We denken vaak dat een kind dat stil zit, luistert. Maar stil zijn betekent niet dat er echt verbinding is. Een kind kan gehoorzamen uit angst voor straf, uit gewoonte of omdat het geen andere optie ziet. Dat lijkt handig – het kind doet wat gevraagd wordt – maar onder de oppervlakte gebeurt er iets anders.

Wanneer we enkel inzetten op gehoorzaamheid, ontneem je een kind eigenlijk zijn stem. Het kind leert: “Jij bepaalt, ik moet volgen.” En precies dat maakt dat er later minder eigenaarschap ontstaat. Want hoe kan een kind verantwoordelijkheid nemen, als het nooit heeft geleerd keuzes te maken en zijn eigen stem te gebruiken?

De verborgen boodschappen die we meegeven

Laten we eens kijken naar een klassiek voorbeeld in de thuissituatie:Een peuter wil zijn speelgoed niet opruimen. De ouder zegt:“Als jij het niet doet, doe ik het voor jou en mag jij straks geen tv kijken.”

Op het eerste gezicht lijkt dit redelijk: het kind krijgt een keuze. Maar eigenlijk is er géén echte keuze. De ouder bepaalt volledig wat er moet gebeuren en legt er meteen een straf naast. Het kind leert niet om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn spullen, maar vooral om te gehoorzamen uit angst om iets leuks kwijt te raken. En dat is een gemiste kans.

Kinderen eigenaarschap leren: wat wél werkt

Gelukkig kan het anders. Eigenaarschap ontstaat als kinderen ervaren dat hun stem ertoe doet, dat ze invloed hebben en dat fouten kansen zijn om te leren. Dat vraagt niet dat je de hele dag kinderen alles laat beslissen – grenzen en structuur blijven belangrijk – maar wél dat je ruimte geeft voor échte keuzes en dialoog.

Hier zijn drie praktische manieren om dat te doen, zowel in de klas als thuis.

Tip 1: Geef échte keuzevrijheid, ook in kleine dingen

Keuzes geven kinderen het gevoel dat ze invloed hebben. Zelfs kleine keuzes maken een groot verschil.

• Thuis: “Doe je eerst je schoenen aan of eerst je jas?”Het maakt jou als ouder niet uit in welke volgorde dit gebeurt, maar voor je kind betekent het wél iets: hij ervaart dat hij zelf kan beslissen.

• In de klas: In plaats van: “Maak nu deze taak” kan je zeggen: “Wil je eerst deze oefening maken of liever die?”Ook hier: jij behoudt de structuur, maar het kind ervaart vrijheid binnen dat kader.

Kinderen die regelmatig keuzes mogen maken, bouwen zelfvertrouwen op. Ze leren: “Ik mag beslissen en mijn keuze telt.”

Tip 2: Ga in dialoog over gedrag in plaats van enkel te straffen

Een straf lijkt op korte termijn effectief – het gedrag stopt – maar op lange termijn leert een kind er weinig van. Wat wél werkt, is kinderen laten reflecteren op wat er gebeurt.

Bijvoorbeeld: “Wat denk jij dat er net gebeurde? Hoe zouden we dat een volgende keer anders kunnen aanpakken?”

Het gaat er niet om dat een kind meteen het perfecte antwoord geeft. Het proces is belangrijker dan de uitkomst. Door samen in gesprek te gaan, leert een kind nadenken over zijn gedrag, verantwoordelijkheid nemen en oplossingen zoeken.

In mijn boek 'Onder Water' leg ik dit uitgebreid uit: gedrag is nooit zomaar gedrag. Wat je ziet, is vaak slechts het topje van de ijsberg. Onder de oppervlakte spelen emoties, angsten of onvervulde behoeften. Door samen in dialoog te gaan, nodig je een kind uit om naar die diepere lagen te kijken. En precies daar ontstaat groei.

Tip 3: Zie fouten als leermomenten

Veel kinderen zijn bang om fouten te maken. Ze hebben het gevoel dat falen iets zegt over hun waarde: “Ik ben niet goed genoeg.” Dat gevoel wordt versterkt wanneer volwassenen vooral focussen op wat fout gaat.

Wil je een kind veerkrachtig maken? Draai de boodschap om. Zeg niet: “Zie je wel dat het fout ging?” maar vraag: “Wat kunnen we hiervan leren?” Zo creëer je ruimte om te experimenteren. Een kind durft dan nieuwe dingen uit te proberen, want het weet: fouten maken mag. Het is een kans om sterker te worden.

Elke keer dat jij een fout benoemt als een kans, geef je de boodschap: “Ik geloof dat jij dit kan.” En dat vertrouwen is goud waard.

Waarom eigenaarschap bij kinderen zo belangrijk is

In onze maatschappij verwachten we vaak dat kinderen verantwoordelijkheid nemen – voor hun huiswerk, hun spullen, hun gedrag. Maar laten we eerlijk zijn: eigenaarschap komt niet vanzelf. Het is een vaardigheid die je moet leren, stap voor stap, met de steun van volwassenen die je begeleiden en vertrouwen.

Een kind dat eigenaarschap ontwikkelt:✨ voelt zich competenter en zelfverzekerder✨ durft fouten te maken en opnieuw te proberen✨ neemt verantwoordelijkheid voor eigen keuzes✨ ontwikkelt een innerlijke motivatie in plaats van enkel externe beloning of straf

Dat is niet alleen waardevol in de klas of thuis, maar een levenslange krachtbron.

Wil je hier dieper op ingaan?

In mijn gratis webinar ga ik samen met jou verder in op dit thema. Je krijgt praktische handvatten om eigenaarschap en autonomie bij kinderen te versterken – zonder strijd, maar vanuit verbinding. We verwachten vaak dat kinderen dit vanzelf kunnen, maar ze hebben het nodig dat wij hen daarin begeleiden.

Schrijf je in via deze link. En deel dit blogartikel gerust met gelijkgestemden – hoe meer volwassenen dit perspectief leren kennen, hoe meer kinderen de kans krijgen om écht te groeien.