In onze maatschappij is de neiging groot om gedrag van kinderen snel te labelen. Het is vaak makkelijker om gedrag te duiden als ‘lastig’, ‘onhandelbaar’ of ‘moeilijk’, dan om dieper te kijken naar wat er echt speelt. Maar wat als we het gedrag niet zouden zien als een probleem, maar als een boodschap? Wat als het gedrag van kinderen niet zozeer hun identiteit is, maar een signaal van onderliggende behoeften of emoties?
Als je dit herkent, ben je niet alleen. In veel gevallen zien we als volwassenen alleen het gedrag van lastige kinderen aan de oppervlakte. We merken dat ze niet luisteren, zich ongehoorzaam gedragen of zich niet concentreren. Wat we vaak missen, is dat dit gedrag een symptoom is van onderliggende behoeften die niet gezien worden.
De ijsbergmetafoor: hoe je onder het gedrag van "lastige" kinderen kunt kijken
Laten we eens een stap terugnemen en de bekende ijsbergmetafoor gebruiken. In de meeste gevallen zien we als volwassenen alleen het bovenste deel van de ijsberg: het gedrag. We zien een kind dat schreeuwt, zich terugtrekt of juist voortdurend aandacht vraagt. Maar de ware oorzaken van dit gedrag bevinden zich onder het wateroppervlak: onuitgesproken emoties, onvervulde behoeften, en zelfs trauma's die het gedrag beïnvloeden.
Als we het gedrag niet begrijpen, zijn we snel geneigd om een label te plakken. “Hij is lastig”, “Ze is ongehoorzaam”, of “Ze is gewoon koppig.” Maar door te snel te oordelen, missen we de kans om werkelijk te begrijpen wat er aan de hand is.
Waarom we zo snel labels geven aan het gedrag van "lastige" kinderen en hoe we dat kunnen veranderen
Hoe vaak heb je jezelf al betrapt op het labelen van gedrag? “Dit is niet normaal” of “Waarom doet dit kind dit nu weer?” Het is een veelvoorkomende reactie en het komt voort uit ons referentiekader: de lens waaruit wij de wereld en anderen zien.
Dit referentiekader wordt gevormd door onze eigen ervaringen, overtuigingen en normen. Als je bijvoorbeeld zelf in een gezin bent opgegroeid waar luisteren en gehoorzaamheid centraal stonden, dan ga je diezelfde verwachtingen vaak doorgeven, bewust of onbewust. Wanneer een kind daarbuiten valt, kunnen we dat al snel als ‘probleemgedrag’ ervaren.
Maar stel je eens voor wat er zou veranderen als we niet meteen zouden oordelen, maar zouden vragen: “Wat zit er onder dit gedrag?”
Van 'lastig' naar begrip: een praktijkvoorbeeld
Laten we een praktijkvoorbeeld gebruiken. Stel je voor, je werkt met een kind dat voortdurend afgeleid is in de klas. Het lijkt alsof dit kind nooit kan concentreren, praat veel tijdens de les en maakt constant onnodige opmerkingen. Dit gedrag wordt vaak als storend ervaren door zowel de leerkracht als de medeleerlingen.
Bij een eerste blik lijkt het gedrag duidelijk: “Dit kind is ongeconcentreerd, heeft geen discipline, en maakt de boel moeilijk voor anderen.” Maar wat gebeurt er als we dieper kijken?
Stel je voor dat je onder de oppervlakte kijkt, en in plaats van alleen het gedrag te zien, vragen stelt: “Waarom heeft dit kind moeite met concentreren? Heeft het te maken met thuisomstandigheden? Is het onzeker over zijn of haar prestaties? Is er iets anders dat onbenoembaar speelt?”
Wanneer je deze benadering kiest, komt er vaak veel meer naar voren. Misschien blijkt dat het kind zich niet begrepen voelt of dat het last heeft van faalangst, wat zich uit in ongeremd gedrag in de klas. Wat het kind nodig heeft, is geen straf, maar begrip en een veilige omgeving om zich uit te drukken.
Door deze nieuwe benadering te kiezen, verander je niet alleen hoe jij het gedrag ziet, maar geef je het kind ook de ruimte om zich op een andere manier te gedragen.
Wat kan jij doen?
Als professional of ouder is het soms een uitdaging om geduldig en empathisch te reageren op ‘moeilijk’ gedrag. Het kan zijn dat je snel terugvalt op de standaard reacties: straffen, corrigeren, of zelfs frustratie. Maar wat zou er gebeuren als je deze gedragingen zou zien als een signaal in plaats van een probleem?
Een simpele, maar krachtige strategie die je kunt toepassen is het veranderen van je eerste reactie. In plaats van meteen te corrigeren of te straffen, stel een vraag. Bijvoorbeeld: “Ik zie dat je boos bent, wil je me vertellen wat er aan de hand is?”
Door deze shift te maken, geef je het kind ruimte om zijn of haar gevoelens te uiten. Je toont begrip, zonder meteen in de aanval te gaan. En dat is een wereld van verschil, zowel voor het kind als voor jou als begeleider.
De kracht van empathie in de praktijk
Wat als we als volwassenen niet alleen zouden kijken naar wat een kind doet, maar zouden proberen te begrijpen wat het kind nodig heeft? Hoe zou dat gedrag er dan uitzien? Hoe zou de omgeving veranderen?
Dit is wat de kindercoachopleiding en andere Zonnekind opleidingen je kunnen leren: hoe je als professional kinderen beter kunt begrijpen, niet alleen door hun gedrag te bekijken, maar door hun behoeften, emoties en onderliggend
e verhalen te ontdekken. Als je je geroepen voelt om nog dieper te duiken in deze benadering, dan is deze opleiding misschien wel iets voor jou.
Altijd welkom om de podcast "Laat kinderen stralen" te beluisteren via onder meer Spotify als je je nog meer wilt verdiepen in de het gedrag van kinderen en hun magische onder water wereld.
Bestel nu je exemplaar van het boek "Onder water: anders kijken naar gedrag van kinderen".
Comments